İran’ın Dış Politika Yapım Sürecini Etkileyen Unsurlar

İran, Ortadoğu bölgesinde, önemli bir bölgesel aktördür. Jeopolitik yapısı, toprak bütünlüğünü güvence altına alma isteği, olumsuz tarihsel tecrübeler, diğer İmparatorluklar ile tarih içerisinde yaşanan rekabet, Batılı ülkelerin İran’ın içişlerine müdahaleleri, İran’ın etnik yapısının heterojen olması, Şii İslam anlayışı ve ekonomik yapısı gibi faktörler, İran dış politika yapım sürecini derinden etkilemektedir.

Mevcut yazıda, bu faktörlerin, İran’ın dış politika yapımındaki etkileri detaylı şekilde incelenecek ve ardından İran’daki liderliğin dış politika yapım sürecindeki rolü üzerinde durulacaktır. Son olarak, İran’ın dış politikasının işleyişi özetlenecektir.

İran, Güneybatı Asya’dadır. Kafkaslar, Hazar Denizi, Orta Asya, Körfez bölgesi, Umman Körfezi, Türkiye, Irak, Afganistan ve Pakistan ile çevrilidir. İran’ın doğal sınırları, yüzyıllarca bu ülkenin kendisine özgü kimliğini geliştirmesine yardımcı olmuştur. Bu sınırlar, İran halkına, doğal korunma imkânı sunmaktadır.
 
İran, Avrasya jeopolitiğinde oldukça eski bir geçmişe sahip, karaya dayalı bir imparatorluktur. Bu tarihsel geçmişinden ötürü İran’ın bölgesel ihtirasları, Batı Asya coğrafyasının ötelerine ulaşmaktadır.
 
Öncelikle coğrafi konumu, Fars toplumunun etkisinin Asya’nın içlerine doğru yayılmasına yardımcı olmaktadır. Diğer yandan İran bu durumundan ötürü büyük devletler ile rekabet içerisindedir.