Kerkük’ten Seçim Gözlemleri

Bilgay Duman, Araştırmacı, ORSAM - Oytun Orhan, Araştırmacı, ORSAM
30 Nisan 2014 tarihi Irak için demokrasiye bir adım daha yaklaşıldığı gün olarak tarihe geçti. Irak’ta, ABD işgalinin ardından dördüncü kez parlamento seçimleri yapıldı. 2014 Irak Parlamentosu seçimleri, ABD askerlerinin tamamen çekilmesinden sonraki ilk seçimler olması nedeniyle ayrı bir öneme sahip. ORSAM ekibi olarak biz de Kerkük’te Irak seçimlerini takip ettik.  Türkiye’nin gözlemci ekibinin Kerkük’teki tek uluslararası gözlemci ekibi olması, Türkiye’nin Kerkük’e verdiği önemi gösterir nitelikte oldu. Aynı şekilde Kerkük halkının Türkiye’den gözlemcilere yaklaşımı da son derece sıcaktı. Pek çok kişi Türkiye’nin Kerkük’teki seçimlere ve Irak’ın istikrarına destek vermesinden dolayı mutlu olduklarını ifade etti.
 
Kerkük’e girdiğiniz andan itibaren Kerkük’teki bayrak savaşı, Kerkük’teki siyasi heyecanı yansıtıyor. Kerkük’te seçimlere katılan bütün partiler ve adayların fotoğraflarının bulunduğu afişler neredeyse bütün Kerkük’ü sarmış durumda. Kürt partiler ve Türkmenlerin bayrak ve afişleri açık bir biçimde Kerkük’te kendini belli ediyor. Ancak özellikle iki Türkmen listesinin bulunduğu Kerkük’ün cadde ve sokaklarında Türkmen adayların afiş ve bayraklarının oldukça yoğun bir biçimde yer alması Türkmenlerin seçime ayrı önem verdiğini de gösteriyor. Türkmen yetkililer ve halkla görüştüğünüzde de bu seçimlerin daha önceki seçimlerden çok farklı olduğu, Türkmenlerin kendilerini gösterdiği ve Kerkük’ün Türkmen kimliğinin net olarak yansıtılmak istendiği ifade ediliyor. Zira Kerkük’ün her bölgesinde Türkmen varlığını ve ağırlığını net olarak hissediyorsunuz. Türkmenlere yönelik şiddet eylemlerine rağmen Türkmenler geri çekilmeden kimliğini ortaya koyuyor.
 
Olağanüstü güvenlik önlemleri altında gerçekleşen seçim nispeten sakin bir ortamda geçti. Seçimden bir gün önce özellikle Türkmen mahallelerindeki seçim merkezlerine saldırılar düzenlendi. Kerkük’e bombalı araç ve canlı bomba sokulduğu iddiaları halk arasında yoğun bir biçimde konuşuldu. Buna rağmen seçimlere tedirgin giren Kerkük’te yaşanan küçük birkaç olayın dışında büyük şiddet eylemlerinin yaşanmaması halkın katılımını arttırdı. Pek çok kişinin milli kıyafetlerini giyerek seçimlere katıldığı görüldü. Bu durum Kerkük’teki kimlik mücadelesini de ortaya koyar bir görüntü verdi. Özellikle sabah saatlerinde katılımın az olmasına rağmen, güvenli seçim ortamını gören seçmenlerin öğle saatlerinden itibaren sandıklara gitmeye başladığı görüldü. Sıcak havaya rağmen insanlar sandıklara giderek oylarını kullandı. Özel izinli araçlar hariç saat 21.00’e kadar araçla sokağa çıkma yasağı ilan edilmesine rağmen yasağın delindiği ve özellikle öğle saatlerinden sonra insanların normal bir biçimde araçlarını kullandıkları görüldü. Bu da öğleden sonra halkın seçime katılımını arttıran bir faktör oldu. Nitekim Kerkük’teki 841.297 seçmenin yüzde 68’den fazlasının sandığa gittiği açıklandı. Şimdiye kadar bütün seçimlerde olduğu gibi Kerkük’te özellikle güvenliğin daha iyi olduğu Kürtlerin yaşadığı mahallelerde katılım diğer bölgelere oranla daha yüksek oldu. Şiddet eylemlerinin yaşandığı Türkmen mahallelerinde ise katılım iyi seviyedeydi. Örneğin gözlem yaptığımız okulun bulunduğu Kerkük’teki Türkmen mahallelerinden biri olan Bağdat Yolu Semtinde, sandıkların kapanış saati olan 18.00’de seçimlere katılım yaklaşık yüzde 70 seviyesindeydi. Kerkük’te en çok şiddet eylemlerinin yaşandığı, Kerkük İstihbarat Müdürlüğü’ne yapılan saldırıyla hatırlanan Bağdat Yolu Semtindeki katılımın bu denli olması Türkmenlerin seçimlerden beklentilerinin yüksek olduğunu da gösterdi. Kerkük il merkezindeki bölgelerin dışında özellikle çevre ilçelerde yaşayan Sünni Arap bölgelerinde ise katılımın şehir merkezine göre daha düşük olduğu söyleniyor. Ancak genel itibariyle Kerkük’teki katılımın pek çok ilden daha iyi olduğunu söylemek mümkün.
 
Kerkük’te yaptığımız gözlemler sırasında oy verme sürecinde büyük aksiliklerin yaşanmadığını söylemek mümkün. Bu açıdan Irak Bağımsız Yüksek Seçim Komiserliği’nin seçimlere iyi hazırladığı söylenebilir. Aynı şekilde Iraklı idari makamlar ve güvenlik yetkililerin de görevlerini layıkıyla yerine getirdiği görülüyor. Güvenlik yetkililerinin son derece dikkatli çalışmalarıyla seçim merkezlerini koruduğu göze çarptı. Aynı şekilde seçimlerde görev alan diğer görevliler de bir sorun çıkmaması için son derece dikkatli davrandı. Yolsuzluk yapılmaması için oy verme işlemine ilişkin prosedürler birkaç aşamalı olarak artırılmıştı. Bu sistem güvenirliği artırsa da oy verme süresini uzattığı görüldü. Zira Irak’ta ilk kez elektronik seçim kartıyla oy kullanıldı. Bu durum oy kullanma süresini uzatarak aksamalara neden oldu. Elektronik seçim cihazlarına seçmen kartının yerleştirilmesinin ardından insanları parmak izleri de alınarak seçmen kartıyla eşleşip eşleşmediğine bakıldı ve seçmen listelerinden kontrol sağlandı. Aynı zamanda pusulalara konan barkod sistemiyle her pusula kimliklerle eşleştirildi. Bu durum insanların oylarının takip altına alındığına yönelik bazı eleştirilere de yol açtı. Zira her pusulanın barkodu ile insanların kimliklerinin eşleştirilmekteydi. Bununla birlikte yetkililer bunun bir fişleme olmadığını sadece bir kişinin birden fazla oy kullanmasının ve fazla pusulanın sandıklara atılmasının engellenmesi için yapıldığına yönelik savunmada bulundu. Zaten halk da iyi niyetli yaklaşımla demokrasi yolunda aksaklıklar yaşanabileceğini söyleyip seçimlere giderek demokrasi ve istikrar isteğini ortaya koydu.
 
Kerkük’te seçim sonrası ilk sonuçlara göre KYB’nin Kerkük’te birinci parti olduğu konuşuluyor. Kerkük’ün KYB’li Valisi Necmettin Kerim’in KYB’nin oylarının büyük çoğunluğunu aldığı söyleniyor. Kerim sadece Kürtlerden değil, bütün kesimlerden oy almış görünüyor. Kerkük’te Türkmenler adına seçimin galibi ise Irak Türkmen Cephesi’nin kurduğu liste olan Kerkük Türkmen Cephesi olarak görünüyor. Diğer Türkmen Listesi olan Kerkük Türkmen İttifakı’nın beklenenin altında bir oy aldığı konuşuluyor. Irak Türkmen Cephesi Başkanı ve bir önceki dönemin Kerkük Milletvekili Erşat Salihi’nin Türkmen adaylar arasında net olarak öne çıktığı görülüyor. İlk sonuçlara göre Araplar arasındaki mücadelenin ise daha belirsiz olduğunu söylemek mümkün. Sünni Arap bölgelerindeki katılımın düşük olması ve Sünni Arap listeleri arasındaki mücadele seçim sonuçlarına da yansımış görünüyor. Ancak ilk sonuçlar yanıltıcı olabilir. Yaklaşık bir hafta içerisinde ilk kesin sonuçların gelmesi bekleniyor. Sonuçlara ilişkin net cevapları o zaman alabiliriz. Ancak Kerkük için hem etnik ve dini gruplar hem partiler hem de adaylar arasındaki siyasi çekişmenin üst düzeyde olduğunu söylemek mümkün.