Körfez Gündemi: 17 Kasım-1 Aralık 2019

Körfez ülkeleri genel
İranlı yetkililer, 15 Kasım'da petrol fiyatlarının %50 artırılması sonrası başlayan protestoların müsebbibi olarak Suudi Arabistan'ı gösterdi. Yetkililer gözaltına alınan kişilerin bazılarının şah yanlıları ve devrim karşıtı Paris merkezli Halkın Mücahitleri Örgütü ve Suudi Arabistan ile iltisaklı olduklarının tespit edildiğini ileri sürdü. Halkın Mücahitleri Örgütü 1965 yılında kurulmuştu. İran Devrim Muhafızları Başkomutanı Hüseyin Selami, bazı kırmızı çizgilerin aşılmasının ABD, İsrail ve Suudi Arabistan'ın sonunu getireceğini söyledi. Körfez bölgesindeki gergin dönemleri takiben yaklaşık 6 ay sonra, ABD bölgeye tekrar uçak gemisi göndermişti. Bunun üzerine de İran ordusu geniş çaplı bir hava savunma tatbikatı başlattığını bildirmişti. ABD yaptırımları karşısında İran ile ticareti korumayı amaçlayan Ticareti Destekleme Enstrümanı’na, 6 Avrupa ülkesi daha hissedar olarak katıldı. 6 ülke, İran’dan Kapsamlı Ortak Eylem Planı’na tam olarak uymasını istedi. INSTEX, Ocak 2019’da Almanya, İngiltere ve Fransa tarafından kurulmuştu.

Suudi Arabistan
Mevlüt Çavuşoğlu, İİT'nin 50. Kuruluş yıldönümü vesilesiyle Cidde'de idi. Mısır'dan Türkiye'nin 2016 yılında devraldığı İİT dönem başkanlığı Riyad'a devredildi. Çavuşoğlu konuşmasında Müslümanların haklarını savunmak İİT'nin görevidir dedi. İslam dünyasındaki ayrılıklara ve sorunlara değinen Çavuşoğlu, dönem başkanlığını devrettiği Suudi Arabistan'a başarılar diledi.

Mersin'de yapılan DEAŞ operasyonunda, örgüte katılım ile ilgili belgelere ulaşıldı. Buna göre örgüte başka ülkeden gerçekleşen katılımlarda Suudi Arabistan 700, Tunus 650 ve Fas 300 kişiyle ilk üçü oluşturdu.

Suudi Arabistan'da gözaltında tutulan Ürdünlülerin aileleri, Ürdün'de protesto eylemleri gerçekleştirdiler. Suudi Arabistan, aralarında Hamaslıların da bulunduğu 30 Ürdünlü ve Filistinliyi gözaltına almıştı.

Aramco'nun özelleştirilmesi ile ilgili olarak, şirketin piyasa değeri 17 Kasım’da 1.6-1.7 trilyon dolar aralığında belirlendi. Belirlenen aralık Muhammed bin Selman'ın beklentisi olan 2 trilyon doların aşağısında kaldı. Aramco'nun ilk özelleştirmesinde, sadece Suudi vatandaşları ve Tadawul Borsası'na kayıtlı olan diğer kurumlar katılabilecek. Özelleştirmeden beklenen gelir ise 26 milyar dolar civarında.

Japonya G-20 dönem başkanlığını Suudi Arabistan’a devrettii. Suudi Arabistan G-20 dönem başkanlığı yapan olan ilk Arap ülkesi olacak. G-20 zirvesi 20-21 Kasım 2020 Riyad’da gerçekleştirilecek.

Birleşik Arap Emirlikleri
Libya’da BM tarafından tanınan hükümetin muhalifi Hafter’in uluslararası destekçilerinden birisi olan BAE’nin, Hafter’den beklediği verimi alamayınca Libya’nın eski BAE büyükelçisi Arif Ali Nayed’i ülkenin başına geçirme planları yapmakta olduğu bildirildi. Kimi kaynaklara göre BAE’nin bu politikası Trump yönetiminin de bilgisi dahilinde.

BAE menşeli havayolu firmaları Air Arabia ve Emirates, Airbus ile 30 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. BAE Airbus’tan toplamda 170 uçak satın alacak ve uçaklar 2023 yılında teslim edilecek. Bunun yanında BAE, güvenlik kabiliyetlerini artırma amaçlı olarak ABD’den 10 adet Chinook tipi nakliye helikopteri satışı konusunda anlaşma sağladı. Helikopterlerin toplam maliyeti 830 milyon dolar olacak. Kongre’den 30 gün içerisinde bir itiraz gelmediği takdirde, BAE’nin helikopterleri teslim alma süreci başlamış olacak.

BAE Dışişlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Enver Karkaş, Manama Diyaloğu vesilesiyle bulunduğu Bahreyn’de yaptığı açıklamada Ortadoğu’daki istikrarsızlığın kaynağının Türkiye ve İran müdahalesi olduğunu belirtti. İran ve Türkiye karşıtlığının Körfez ülkeleri nezdinde bir işbirliği fırsatı da yarattığını belirten Karkaş, Körfez ülkelerinin İran’ı 30 yıldır dizginlediğini söyledi.

İstihbarat paylaşımları ile başlayan BAE-İsrail ortaklığı, ekonomik anlamda da ilerliyor. Dubai’de 2020 yılında düzenlenecek olan Expo fuarına İsrail’in katılımının da netleşmesiyle birlikte, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler de gelişiyor. İsrail’in ilişkilerinin iyi olduğu 6 Arap ülkesi var. Mısır ve Ürdün ile resmi ilişkileri bulunuyor, Suudi Arabistan, Umman, BAE ve Bahreyn ile de yakınlaştığı anlaşılıyor. İsrail ile BAE arasındaki yakınlaşmadaki en önemli unsur ABD olarak dikkat çekiyor.

Katar
Katar ablukası ile patlak veren Körfez krizine dair gelişmeler yaşanmaya devam ediyor. Katar Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman el-Sani’nin Ekim ayında Suudi Arabistan’a bir ziyaret gerçekleştirdiği fakat ziyaretin açıklanmadığı iddia edildi. Ziyaretin konusunun 2.5 yıldır süren Körfez krizinin çözülmesi ile ilgili olduğu düşünülmekte. Ayrıca, Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen Körfez Kupası’na katılan Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn milli takımları Doha’da resmi törenle karşılandı. Konuyla ilgili yorum yapan Kuveyt Dışişleri Bakanı Yardımcısı, söz konusu gelişmelerin “dostlar arasındaki krizin sona ereceğinin emareleri” olarak yorumladı.

Kuveyt
Kuveyt Başbakanı Sabah el-Halid es-Sabah, Körfez krizinin çözüme ulaşması konusunda Kuveyt Emiri’nin çabalarını övdü. Doha’da düzenlenen 24. Körfez Uluslararası Kupası’na Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn’in katılması ve 10 Aralık’ta bir KİK zirvesinin düzenlenecek olması krizin çözümüne yönelik atılan adımlardı. 40. KİK Zirvesi, 10 Aralık tarihinde Riyad’da toplanacak.