Suudi Arabistan ve Rusya: OPEC İçerisindeki Çekişmenin Perde Arkası

Petrol piyasalarında yaşanan ticari çekişmeler çoğunlukla küresel etkileri olan ve birden fazla ülke ve bölgeyi, çok farklı biçimde ilgilendiren bir yapıda olmuştur. Petrolün küresel bir emtia oluşundan kaynaklanan bu gerçek, özellikle ana üretici ve tüketici ülkeler arasında yaşanan ticari çekişmelerin günlük hayatımızda doğrudan hissedilir olmasına neden olmaktadır. Petrol piyasasının bu yapısı, belirli sorunların incelenmesinde görünen etkenlerin yanı sıra görünmeyenlerin de detaylı olarak incelenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.

OPEC+ ismi verilen ve OPEC üyeleri ile Rusya başta olmak üzere bazı OPEC üyesi olmayan üreticilerin üretimlerini birlikte anlaştıkları seviyelerde tutmaları üzerine kurulu ortaklık, 5 Mart’ta yapılan son toplantı ile kendisini – belki de geçici olarak – feshetmiştir. Bu feshin ardından OPEC+ üyelerinin üretimlerini kısmak gibi bir yükümlülüğü kalmadığından, piyasalar bunu ileriye dönük bir petrol arzı artışı olarak yorumlamıştır. Bu piyasa yorumunun etkisi, KOVID-19 kodlu bir çeşit koronavirüs kaynaklı enfeksiyonel hastalığın pandemi statüsünü alarak dünya petrol talebinde oluşturduğu ağır daralma ile normalden daha şiddetli olmuş ve petrol fiyatları düşüş göstermiştir.

OPEC+ ortaklığının bozulmasının arka planında Rusya’nın artık bir üretim kısıtlama ihtiyacı olmadığını düşünmesi olsa da fiyatların bu derece düşmesinde Suudi Arabistan’ın OPEC+ ortaklığının bozulmasının hemen ardından Nisan 2020 yüklemeli kargo fiyatlarında büyük bir indirime gitmesi gösterilmektedir. Suudi Arabistan’ın milli petrol şirketi Saudi Aramco, Asya müşterileri için Arab Light türü ham petrolün varil başına resmi satış fiyatını (RSF) Oman/Dubai ortalamasının $3.10 altına çekmiştir. Bu durum Mart 2020 yüklemelerindeki fiyatın Oman/Dubai ortalamasının $2.90 üzerinde olduğu dikkâte alındığında ciddiye alınması gereken bir düşüştür. Saudi Aramco, Arab Light petrolünün Nisan 2020 satış fiyatında Kuzey Batı Avrupa için $8/varil, ABD pazarı için de $7/varil indirime gitmiştir.

Suudi Arabistan’ın bu hamlesinin altındaki asıl neden piyasa payını kaybetmeme çabası olarak görünmektedir. Ancak Suudi Arabistan’ın bu sert önlemi kime karşı aldığını anlamak için konunun biraz daha detaylı ele alınması faydalı olacaktır. Bu sert önlemin ilk akla getirdiği husus, OPEC+ anlaşmasında ortak nokta bulamadığı Rusya ile bir mücadeleye girdiği yönündedir. Burada ilk akla gelen ise Çin pazarıdır.

Çin pazarında Rusya’nın gözle görülür bir üstünlüğü söz konusudur. Bunun nedeni de Rusya’nın ESPO (East Siberian – Pacific Ocean) denen boru hattı sistemi ile hem Batı Sibirya’dan hem Doğu Sibirya’dan ve hem de Sakhalin bölgesinden doğrudan Çin’e ve Kozmino limanı ile Asya Pasifik bölgesine petrol taşıma kapasitesidir. Rusya bu avantajını kullanarak uzun bir süredir Çin’in en büyük ham petrol tedarikçisi konumunu korumayı başarmıştır.

Harita 1: ESPO boru hattı sistemi ve sistemi besleyen başlıca petrol sahaları

Bu durumun temel nedenleri arasında Suudi Arabistan’ın OPEC+ anlaşması sayesinde $50/varil seviyesinde tuttuğu ham petrol fiyatları ile iskonto gücü kazanmış olması ve Rusya’yı Çin pazarında geride bırakması gösterilebilir. OPEC+ anlaşması ayrıca Ortadoğu’daki OPEC üyelerinin orta seviye petrolünün arzı üzerinde baskı yaptığı için de Brent’ten daha ziyade Oman/Dubai fiyatlarını yukarı çektiği ve dolayısıyla da Suudi Arabistan tanker maliyetlerini iskonto olarak yansıtarak ESPO’nun maliyet avantajına karşı kendisine avantaj sağladığı gözükmektedir.Ancak toplam ithalat verileri incelendiğinde Suudi Arabistan’ın 2019’da Çin’e gerçekleştirdiği toplam petrol ihracatında Rusya’yı geçtiği ve bunu geçen senenin ikinci yarısında sürekli hale getirdiği görülmektedir. OPEC+ anlaşmasına rağmen pratik anlamda hiç ham petrol arzını kesmeyen Rusya’nın bu lider konumunu Suudi Arabistan’a kaptırması ilginç bir durum oluşturmaktadır.