Yahudilerin Devletleşme Sürecinde Dönüm Noktaları: Pogrom, Aliya ve Siyasi Siyonizm (1881-1903)

XIX. yüzyıl ulusal hareketlerin yaşandığı, milli devletlerin temelinin atıldığı ve coğrafyanın yeniden şekillendiği bir yüzyıldır. Bu dönemde birçok millet var olma mücadelesini, ırk ve toprak merkezli ulus devlet kurma başarılarını diplomasi ya da toplumsal çatışmalara borçludur. Ulus devlet bağlamında yeni dünya düzeni kurulurken Yahudiler de haritada yerini almak için mücadeleye girişen ve bunu diplomasi yoluyla başaran ender topluluklardan biri olmuştur. Yahudilerin topluluktan devlete dönüşme aşamalarından pogrom, Aliya ve siyasi siyonizm önemli yapı taşlarındandır. Bu dönüm noktaları iç içe geçmiş zincirin halkasıdır ve birbirinden bağımsız değildir. En büyük Yahudi nüfusunu barındıran Çarlık Rusya’da milliyetçilik hareketleri ve ekonomik krizlerin ateşlediği nefret sonucu düşman olarak görülen Yahudiler üzerine şiddet yoğunlaşmıştır. Sistemli ve sürekli hâle gelen şiddet, baskı ve zulüm pogromlarının ilk büyük ölçekli olanı 1881-1884 yıllarında yaşanmıştır. Pogromlar neticesinde yıllardır yaşadıkları coğrafyadan sürgün edilen Yahudiler tarihte ilk defa (1882-1903) toplu olarak göç Aliya ile çoğunluğu Çarlık Rusya ve Doğu Avrupa’dan olmak üzere başta Amerika ardından Batılı ülkeler ve bir kısmı da Filistin’e göç etmiştir. XIX. yüzyılın siyasi ortamı ve toplumsal karmaşasında siyonizm aracılığıyla önce geniş çaplı pogrom dalgası, ardından yaşanılan Aliya ile Yahudi zihinlerini Filistin’e yönlendirilebileceğini göstermiştir. Pogromlar ve Aliyalar yaşanırken Yahudi liderlerinin kapalı kapılar ardında büyük bir ustalıkla idare ettiği diplomasi zinciri siyonizme XIX. yüzyılda yeni bir ivme katarak siyasi siyonizm üzerinden her ne pahasına olursa olsun eski Filistin topaklarında bağımsız bir Yahudi Devleti kurma aşamasına geçilmiştir. Bu sebeple 1881-1903 yılları siyasi siyonizmin teşkilatlanmasında önemli dönüm noktalarından pogrom ve Aliya süreçlerini engellemek yerine lehine kullanan liderler Filistin’de Yahudi nüfusunu oluşturarak kurulacak devletin temeli atmıştır.