BAE’nin Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Artan Angajmanları
Körfez ülkeleri Şubat 2022 tarihinde patlak veren Rusya-Ukrayna savaşına yönelik olarak temelde tarafsızlık ve diyaloğu önemseyen politikalar izlediler. Güvenlik ilişkileri sebebiyle ABD ve batılı ülkeler ile, ekonomik ve enerji ilişkileri ile Rusya ile olan bağlarını doğrudan koparma taraftarı olmayan Körfez ülkelerinin stratejileri, aynı zamanda zorlu denge politikalarını da beraberinde getirdi. Bu çerçevede BAE, Körfez'de Rusya-Ukrayna savaşına yönelik angajmanları ile özellikle son aylarda öne çıkan bir aktör konumuna yükseldi.
BAE ilk elde Rusya-Ukrayna savaşının başlamasından bu yana diyalog ve diplomasinin şiddetin durdurulması için tek çözüm olduğunu vurguladı. BAE ilk dönemlerde BM'nin belirli şartlar dahilinde bağlayıcı karar alabilme yetkisine sahip organı Güvenlik Konseyi nezdindeki Rusya karşıtı oylamalarda çekimser kalırken, daha çok uluslararası topluma mesaj verme niteliği taşıyan Genel Kurul oylamalarında ise Rusya'ya işgalin durdurulması çağrısına katıldı.
Bu süre zarfında savaşın seyrinin değişmesi, Rus askeri stratejisinin farklılaşması ve her iki savaşan tarafın da farklı cephelerde yaşadığı askeri personel ve teçhizat kayıpları, bölgesel ve uluslararası aktörlerin savaşa yönelik tutumlarının da revize edilmesini gerekli hale getirdi. Bu kapsamda, uluslararası arabuluculuk çerçevesinde Rusya ve Ukrayna liderleri ve yetkililerini bir araya getirme ve savaş sebebiyle yoğunlaşan bölgesel/küresel enerji krizi ve gıda güvencesizliği krizi gibi konularda Türkiye de faaliyetleri ile ön plana çıktı.
Savaşın seyrinin değişmesi sonrasında ise uluslararası arabuluculuk faaliyetlerine ek olarak Körfez ülkelerinin dış politikalarında Rusya-Ukrayna savaşına daha yoğun mesai ayırdığı görülebilmektedir. Bu çerçevede BAE'nin söz konusu angajmanı ilk olarak ülkenin dış politikası çerçevesinde, ikinci olarak gıda krizi ve fırsatlar çerçevesinde ve üçüncü olarak insani yardım çerçevesinde incelenebilecektir.
BAE Dış Politikası
BAE dış politikasında 2020 öncesi askeri seçeneklerin yoğun olarak tercih edildiği bir stratejinin ardından, temel faaliyetler olarak ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesi ve diplomasi/diyalog faaliyetlerini önceleyen bir strateji geliştirilmiştir. BAE bu bağlamda, Çin, Rusya, Hindistan, Türkiye, Yunanistan, İsrail gibi güçlerle ekonomik ve siyasi ilişkilerini geliştirirken gerek bölgesinde gerekse uluslararası ortamdaki uyuşmazlık ve çatışmalara yönelik diyalog çağrılarını ve diplomatik faaliyetlerini artırmıştır. BAE bu minvalde Afganistan'da Taliban yönetimi ile diyaloğunu artırmış, Doğu Afrika'daki süreçlerde etkinliğini devam ettirmeye çalışmış ve son dönemde ABD ile Rusya arasında gerçekleştirilen esir takaslarında dahi arabuluculuk ve kolaylaştırıcılık rollerini üstlenmiştir.
Spesifik olarak savaşa yönelik angajmanlarında BAE üst düzey yetkilileri, gerek Rusya lideri Vladimir Putin ve Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ile görüşmeler gerçekleştirmiştir. Ekim ayında Rusya'ya resmi ziyaret düzenleyen BAE Devlet Başkanı Muhammed bin Zayid, mevkidaşı Putin ile görüşmüştür. Putin'in görüşme sonrası iki ülke ilişkilerinin geliştirileceğini ifadesi, BAE'nin bölgesel/uluslararası arabuluculuğuna yaptığı vurgu ve Ukrayna'nın yanında Suriye ve Libya meselelerinde de BAE'nin rolünün altını çizmesi, BAE dış politikasının geniş hareket alanını göstermektedir.
BAE ayrıca Rusya'dan uluslararası yaptırımlardan etkilenmemek amacıyla çıkış yapan kimseler için de Dubai ile önemli bir destinasyonu teşkil etmiştir. Aynı zamanda her ne kadar resmi olarak doğrulanmasa da Kasım ayında Abu Dabi'de Rus ve Ukraynalı yetkililerin esir takası ve amonyak ihracatı gibi belirli konularda da görüştüğü ifade edilmişti. Bütün bu emarelere bakıldığında BAE dış politikasında savaş ile ilgi angajmanların yoğunlaştığına tanıklık edilebilir. Aynı zamanda BAE sadece dış politikasında değil, coğrafi olarak da bir arabuluculuk/kolaylaştırıcılık merkezi olmaya çalışan stratejiler takip etmektedir.
Gıda Krizi ve İnsani Yardım Faaliyetleri
Rusya ve Ukrayna'nın dünyanın en büyük tahıl ürünlerinin üretiminde ve ihracatında kesintiye gitmek zorunda kalmaları, bölgesel ve küresel bir gıda krizinin fitilini ateşlemişti. Dolayısıyla bu aşamada, Türkiye'nin BM, Rusya ve Ukrayna ile birlikte hayata geçirdiği Tahıl Koridoru anlaşması, bölgesel ve uluslararası anlamda bir iyileşmeyi temsil etmişti. Yaşanan bütün zorluklara ve uyuşmazlıklara rağmen, geçtiğimiz günlerde Tahıl Koridoru'nun farklı ürünlerin ihracatını da sağlayabileceği üzerine liderler arasında görüşmeler gerçekleştirildi. Bütün bu bölgesel/küresel gelişmeler çerçevesi dahilinde BAE'nin de gıda krizinin bölgesel yükünün hafifletilmesine yönelik çabaları bulunmaktadır.
Bu minvalde BAE Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Thani Al Zeyoudi, geçtiğimiz günlerde Ukrayna Başbakan Yardımcısı ve Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanı Yulia Svyrydenko ile bir görüşme gerçekleştirdi. İki yetkilinin görüşmesi ile birlikte, BAE ile Ukrayna arasında bir Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması görüşmelerinin başladığı ifade edilmişti. Bu aynı zamanda BAE'nin yakın zamanda birçok ülke ile yaptığı geniş ekonomik ortaklıkların bir diğerini de temsil etmektedir.
Bu çerçevede ilgili anlaşmanın imzalanması halinde BAE'nin Ukrayna ile gerçekleştirdiği ticari ve ekonomik iş birliğinin artması ve tahıl ihracatı ve dağıtımı konusunda faaliyetlerin de ortaklaştırılması beklenebilecektir. Nitekim, 2021 yılında petrol-dışı ticaret hacminin 1 milyar dolara yaklaştığı BAE-Ukrayna ticari faaliyetlerinin de savaş sonrası ilgili anlaşmalar dahilinde yoğunlaşması beklenmektedir.
Buradan hareketle BAE'nin Ukrayna ile gerçekleştirdiği müzakerelerde gıda krizinin yükünün hafifletilmesi ve dünya çapında gerek Kovid-19 gerekse de Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle zarar gören tedarik zincirlerinin sağlamlaştırılması hedeflenmektedir.
BAE'nin Ukrayna'daki faaliyetlerinin bir kısmını da insani yardım faaliyetleri oluşturmaktadır. Ekim ayında Muhammed bin Zayid Ukraynalı sivillere yardım amacıyla 100 milyon dolar sağlanacağını taahhüt etmiş ve aralık ayında BAE, Ukrayna'ya insani yardım amacıyla Paris'te toplanan konferansa katılım göstermiştir. Dolayısıyla bu çerçevede BAE gerek bireysel olarak devlet eliyle gerekse de bölgesel ve uluslararası inisiyatiflere katılmaktadır.
Sonuç olarak, son aylarda BAE'nin Rusya-Ukrayna savaşına yönelik angajmanlarını, dış politikası, bölgesel gıda krizi ve insani yardım faaliyetleri anlamında yoğunlaştırdığı söylenebilir. BAE, bu amaçla gerek Körfez içerisindeki nüfuz mücadelesinde ön almaya, gerekse de hem batılı ülkeler hemde Rusya-Ukrayna ile siyasi, ekonomik ve jeopolitik ilişkilerini güçlendirmeye çalışmaktadır.
Bu makale 17 Aralık 2022 tarihinde Sabah internet sitesinde “BAE’nin Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Artan Angajmanları” başlığıyla yayımlanmıştır.
