Hakan Fidan’ın Türkmenlerle Görüşmesi

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 22-24 Ağustos tarihleri arasında Irak’ı ziyaret etmiştir.  Fidan, Bağdat ve Erbil'de mevcut yönetim ile görüşmüştür. Fidan ziyaretleri çerçevesinde, Irak Dışişleri Bakanı Fuat Hüseyin, Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşit, Başbakan Muhammet Şiya es-Sudani, Bedir Örgütü Lideri Hadi el-Amiri, el- Hikme Akımı Lideri Ammar el-Hekim, Kanun Devleti  Koalisyonu ve Irak’ın eski başbakanlarından Nuri el-Maliki, Parlamento Başkanı Muhammet el-Halbusi, Azim Koalisyonu lideri Hamis Hancer, Irak Savunma Bakanı Sabit el-Abbasi ve Haşdi Şaabi Heyeti  Başkanı Falih Feyyad ile görüştü. Görüşmelerde, Irak ve Türkiye arasında ikili münasebetlerin yanı sıra terör örgütü PKK,  Mart 2023’ten beri  Irak petrolünün Türkiye üzerinden uluslararası pazarlara satışı konusunda Bağdat-Erbil hükümetleri arasında yaşanan anlaşmazlık sonucu durdurulan petrol sevkiyatının yeniden başlaması, Kalkınma Yolu Projesi, iki ülke arasında ticaret hacminin yükseltilmesi ve su sorunu konuları ziyarette önemli yer almıştır. Fidan, Dışişleri Bakanı olarak Irak’a yaptığı ilk ziyaret programı arasında Türkmenler de yer almıştır. Fidan, Bağdat ziyaretinde Irak’ın kurucu unsurlarından Türkmenlerle Türkiye’nin Bağdat Büyükelçilğinde ve Erbil ziyaretinde de Irak Türkmen Cephesi (ITC) Erbil İl Başkanlığı Binasında bir araya gelmiştir. Türkmen heyetinde, ITC Siyasi Büro Üyeleri,  Birleşik Irak Türkmenleri Cephesi Koalisyon’nda yer alan Türkmen siyasi parti başkanları ve Türkmen toplumunun kanaat önderleri yer almıştır. Türkmenlerle yaptığı toplantı sırasında Fidan, “Türkiye Irak Türkmenlerini, Türkiye-Irak arasında en önemli köprülerden biri olarak görmekte. Bununla birlikte Irak’taki Türkmen kardeşlerimizin uzun yıllardır maruz kaldıkları ayrımcılığın ve haksızlığın giderilmesi için de Türkiye Cumhuriyeti Devleti yıllardır sistemli ve ısrarlı bir şekilde Türkmen kardeşlerimizin hakkı olan siyasi ve  ekonomik  haklarının verilmesi için var gücüyle çalışmalarımıza devam etmekteyiz” açıklamalarında bulunmuştur. Fidan, Millî İstihbarat Teşkilatı (MİT) başkanlığını yürütürken de Türkmenlerle Erbil’de  resmî görüşmeler yapmıştı. Fidan’ın Türkmenlerle görüşmesi, Irak Türkmenlerinin Irak-Türkiye ilişkilerinde Türkmenlerin önemini ortaya koymaktadır. Diğer yandan Türkiye’nin Türkmen toplumuna verdiği siyasi desteğin devam edeceğini göstermektedir. 

Fidan’ın ziyaretiyle ilgili Türkmenler adına konuşma yapan ITC Başkanı Hasan Turan “bu ziyaret, Irak ve Türkmen toplumu için önemli bir ziyarettir. Ümit ederiz ki bu ziyaret Türkiye-Irak arasındaki ilişkilerin güçlenmesine vesile olur. Türkiye ve şahsınız olarak sürekli yanımızda oldunuz. Türkmenlerin sorunları büyüktür. Bu ziyaretle bir nebze de olsa sorunların giderilmesine katkı sunacağınızdan eminiz. Türkmenler tarihi ve kültürel bağları örtüşmesiyle   iki ülke arasında ilişkilerin bir üst seviyeye çıkarılmasında en iyi köprülük ve sorunların giderilmesinde aracılık yapabilen bir toplumdur” ifadesinde bulunmuştur. Konuşmaları arasında Turan Irak’ta aralık ayında yapılması kararlaştırılan vilayet meclis seçimlerinde arzu edilen hedeflere ulaşılması için Türkmenlerin seferber olmalarına değindi.

Fidan Türkmenlerle görüşmeleri sırasında, Türkmenlerin  hiçbir şekilde istikrarsızlığın kaynağı olmamalarını, Irak’ın parçalanmasının ve terörün bir parçası olmamalarını, Irak siyasetinde çok sorumlu bir şekilde davrandıklarını, Irak siyasetinde istikrarı ve toprak bütünlüğü için yürüttüğü çalışmaların arkasında olacaklarına da değinmişti.

Fidan’ın Türkmen temsilcileriyle görüşmesinin konularından biri de terör örgütü IŞİD saldırıları sonucu yerinden edinmiş ve birçoğunun Türkiye’de yerleşen Türkmenlerin geri dönüşünün sağlanmasında, oluşabilecek idari engellerin kaldırılması ve kolaylaştırılmasında  Irak yetkilileriyle temaslarda bulunmuş olabilir.

Fidan’ın Irak’a ziyaretleri çerçevesinde Irak’ın bütün katmanlarının siyasi aktörleriyle görüşmesi iki ülke arasındaki ilişkilerin yanı sıra Irak’ın kuruluşundan beri sistematik bir şekilde Irak siyasetinden dışlanan Türkmenlerin de hükümette ve karar alma mercilerinde  temsil düzeylerini siyasetçilere iletmesini söylemek yerinde olacak. Fidan’ın özellikle Bedir Örgütü lideri Hadi el- Amiri ve Falih el-Feyyad ile görüşmesi Türkmenler için farklı bir anlam ifade edebilir. Bedir Örgütü seçimlerde Türkmenlerin bir kısmının oyunu kontrol edebilen ve parlamentoya Türkmen milletvekili çıkarabilen bir potansiyele sahip. Dolayısıyla Kerkük’te vilayet meclisi seçimlerinde Türkmenlerin çıkarına olabilecek ortak bir strateji belirlemeleri ve seçim sonrasında Kerkük valilik pozisyonunun Türkmenlere verilmesi için Bedir Örgütü ile ITC arasında bir anlaşmanın yapılması işten bile değil. Nitekim Fidan’ın  el-Amiri görüşmesi sırasında Bedir Örgütü Kuzey Bölge Sorumlusu ve Irak’ın eski başbakanlarından Haydar el- İbadi hükümetinde Türkmen temsilcisi Muhammet Bayati de hazır bulunmuştu. Fidan’ın el-Amiri görüşmesi sırasında Bayati’nin de hazır bulunması bu tezi destekleyecek nitelikte olabilir. Aynı şekilde Fidan’ın Feyyad ile görüşmesinde de Kerkük başta olmak üzere olası terör eylemlerine karşı Türkmenlerin yoğun yaşadıkları bölgeleri korumak için oluşturulan Türkmen Haşdi ve Kerkük Savunma Gücü’nde yer alan personellerin Haşdi Şaabi Heyeti bünyesinde yer alması, askeri donatılması ve finanse edilmesi konularının da görüşülmesi muhtemeldir. Bu konular gerçekleşirse, ileride Türkmenlerin de Irak’ta askeri güce ve dolayısıyla da Irak siyasetinde de söz sahibi olmaları mümkün. Dolayısıyla Türkmenler, Irak – Türkiye ilişkileri arasında bir  köprü vazifesinden ziyade Irak siyasetinde belirleyici rol alması mümkün. Zira Türkmen bölgeleri uzun süre terör örgütü IŞİD tarafından hedef alınmıştır. Bu tehditler kısmen bertaraf edilse de devam ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır.

Fidan’ın Irak ziyaretleri çerçevesinde Türkmenler ile de görüşmesi, Irak Türkmen toplumunun Irak–Türkiye ilişkilerindeki önemini göstermiştir. Irak devletinin kuruluşundan bu yana Türkmenler Türkiye-Irak ilişkilerinde yumuşatıcı bir güç olarak ortaya çıkmıştır. Bu durum, Irak’ın eski başbakanı Mustafa el-Kazımi’nin 2021 yılında Ankara ziyaretinden 1 gün önce kabinesine Türkmen bakanına yer vermesi ve akabinde Ankaya ziyaretinde Türkmen bakanın da heyette yer alması ortaya çıkmıştır. Keza Irak’ın şimdiki başbakanı Sudani’in Şubat 2023’te Ankara’ya yapmış olduğu ziyarette heyetinde ITC Başkanı Turan ve Bedir Örgütü Kerkük Türkmen Milletvekiline yer vermişti. Sudani bu hamlesi karşısında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın da takdirini almıştır.

Sonuç itibarıyla Fidan’ın Türkmen toplumunun temsilcileri ile görüşmesi, Irak’ta aralık ayında yapılması kararlaştırılan vilayet meclisi seçimlerinde, Türkmen toplumunun seçimlerde moral ve motivasyonunu olumlu etkileyerek ve katılım oranlarının artırılmasına katkı sağlayabilir. Ayrıca Fidan’ın Türkmenlerle görüşmesi sırasında yan yana oturan ve  aralarında uzun süreden beri anlaşmazlık ve iç çekişme yaşanan ITC’nin eski başkanı ve Kerkük Milletvekili Erşat Salihi ve mevcut Başkanı Hasan Turan’ın arasındaki sıkıntıların giderilmesinde de katkısı olacağını söylemek yanlış olmayacaktır. Bu minvalde iki lider arasındaki sorunların giderilmesi ve sorunlarından kaynaklı Türkmen toplumunun  sosyal tabanındaki ayrışmaların birleşmesi ve  dolayısıyla da yapılması kararlaştırılan vilayet meclis seçimleri olmak üzere  Türkmenlerin  yararına olacak birçok sorunların çözümünde ortak hareket etmelerine de katkı sunacağı yönünde yorumlanabilir. 

Bu makale daha önce 26 Ağustos 2023 tarihinde Anadolu Ajansı web sitesinde “GÖRÜŞ - Irak ziyaretinde Türkmen gündemi” başlığı ile yayımlanmıştır.