KYB Kongresindeki Değişim Bafel Talabani’nin Gücünü Mutlaklaştırıyor

Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (IKBY) ikinci büyük siyasi partisi Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB), Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) ile kopuşun eşiğine gelinen siyasi rekabet, PKK ile temas nedeniyle Türkiye ile tırmanan gerilim ve İran’ın İranlı muhalif Kürt gruplara yönelik tehditlerinin gölgesinde 27 Eylül’de Süleymaniye’de 5. Olağan Kongresini düzenledi.

Üç gün süreceği belirtilen ancak anlaşmazlıklar nedeniyle iki gün uzayan kongrede, partinin yapısı, politikaları ve stratejileri tartışıldı. 2019’da ciddi değişimleri beraberinde getiren dördüncü kongredeki düzenlemelerle parti liderliğini paylaştığı kuzeni Lahur Şeyh Cengi’nin 2021’de tasfiye etmesinin ardından yapılan yeni kongrede yeniden genel başkan seçilmesi Bafel Talabani'nin gücünü konsolide etti. Talabani’nin partinin tüzüğünde, yönetimsel şemada ve liderlik sistemindeki kapsamlı değişiklik önerilerinin önemli oranda onaylanması da önümüzdeki süreçte bu gücü tahkim edecek. Ancak KYB’nin pek çok ağır topunun boykot ettiği yeni kongre, uzun süredir parti içi gerilim yaşayan ve bölgenin en büyük partisi KDP ile rekabet/ilişki konusunda başarısız bir sınav veren partinin daha fazla iç kopuşlarla yüzleştiği, İran’a yakınlaşmanın ve KDP ile rekabetin zirveye tırmandığı anları beraberinde getirebilir.

Partinin Ağır Topları Devre Dışı
Kuruluşunu 1975'te Şam'da ilan eden ve ilk kongresini 1992 yılında yapan KYB, 2019’daki dördüncü kongresinde ilk defa eş başkanlık sistemini onaylamıştı. Ancak Bafel Talabani ile Lahur Şeyh Cengi’nin paylaştığı yeni liderlik sistemi kısa süre sonra çöktü. İsmi KYB ile bütünleşmiş Kürt lider Celal Talabani'nin en büyük oğlu Bafel, aynı zamanda kuzeni olan Lahur Şeyh Cengi’yi tasfiye ederek eş başkanlık sistemini fiilen sonlandırırken, fiilî durum ağustos ayında parti tüzüğündeki kapsamlı yönetimsel ve yönelimsel değişikliklerle resmîleşti.

Dördüncü kongrede KYB Yüksek Siyasi Çıkarlar Meclisi adında bir yapı kuruldu. Partinin önde gelen figürlerinden Kosret Resul Ali'nin öncülüğündeki yapıda Bafel Talabani’nin kayınpederi ve partinin entelektüel öncüllerinden Mela Bahtiyar, Bafel’in annesi Hero İbrahim Ahmed, Adnan Mufti, Diler Said Mecid, Şeyh Cafer Mustafa, Hakim Kadir Hemecan, Arsalan Bayiz ve Ömer Fettah yer aldı. Ancak 2019’dan bu yana fevri çıkışlarıyla gündemden düşmeyen Bafel Talabani bu üst düzey isimlerin çoğunu marjinalleştirdi. Nitekim kongreye Mela Bahtiyar, Adnan Mufti ve Hakim Kadir Hemecan katılmadı. Bahtiyar kongre öncesi yayımladığı videoda tüzüksel ihlallerin olduğu gerekçesiyle kongreye katılmayacağını açıklamıştı. Ayrıca, Bafel Talabani ile yaşadığı liderlik gerilimi nedeniyle eş başkanlıktan azledilen Lahur Şeyh Cengi ve eski Irak Devlet Başkanı Berham Salih de katılım göstermedi. Geçmişte Celal Talabani'nin potansiyel halefi olarak görülen Salih, Celal Talabani'nin felç geçirmesinin ardından parti içinden de destek alarak liderlik rolünü üstlenmiş ancak Talabanilerin partideki gücünün devamını isteyen Celal Talabani'nin eşi Hero tarafından engellenmişti. Hamidi Haci Ghali, Mahmud Sengavi ve Adnan Hama Mina gibi isimlerin yer aldığı Caf Grubu da kongreyi boykot etmeyi tercih etti.

Partinin önde gelenleri, kongreyi, bölünme siyasetini ve parti içi hizip savaşlarını sonlandırmayı amaçlayan yeni başlangıç olarak sunan ve KYB'nin iki yılda bir kongre düzenleyerek “Batılı siyasi partiler modelini” benimseyeceğini belirten Bafel Talabani’nin aksine kongreyi parti içi demokratik söylem açısından partinin tabutuna çakılan son çivi olarak görüyor.  Kongreye katılmayan KYB Sözcüsü Soran Cemal Tahir’in “Şehit bir liderin oğlu olarak partimin bölünmesine neden olmak istemiyorum” ifadeleri partideki güç merkezlerinin zayıflatıldığına işaret ediyor.

Karar Alma Mekanizması Tamamen Bafel’de
Lahur Şeyh Cengi ve destekçilerinin tasfiyesi ardından otoritesini istikrarlı biçimde sağlamlaştıran Bafel Talabani, son kongreyle birlikte karar alma mekanizmasını genel başkan şahsında merkezîleştirdi. Bafel, tüzükten belirgin bir sapmayla kongreye katılacak 600 delegenin çoğunu kendisi seçti. Kongrede partinin tüzüğünde değişikliklere gidilerek daha önce 120 kişilik olan Liderlik Konseyi 60’a düşürüldü. Öyle ki konsey listesinin belirleme konusunda Talabaniler, Kosret Resul'un liderliğindeki Erbil grubu, Kerkük bloku ve Şeyh Cafer Mustafa arasında gerilimin ortaya çıkması, kongrenin uzamasına neden oldu. Hastalığı nedeniyle kongreye katılamayan Kosret Resul'un oğulları Şalaw ve Derbaz (tarafından temsil edilen grubundan 11, Kerkük blokundan 7, Cafer Şeyh Mustafa'nın yakın çevresinden birkaç kişi 60 kişilik listede kendisine yer bulurken, geriye kalan üyeler Celal Talabani’nin oğulları Bafel ve Kubat’a yakın isimlerden seçildi. Son dönemde KDP ile gerilimde adı sıkça gündeme gelen ve PKK ve SDG ile temaslarda görünür olan KYB'ye bağlı Terörle Mücadele Güçleri'nin başındaki Vahab Halebceyi de listeye alındı.

Cafer Şeyh Mustafa, hastalığı nedeniyle günlük işerini yürütemez durumdaki Kosret Resul’ün yerine KYB Yüksek Siyasi Çıkarlar Meclisi Sekreterliğine seçildi. Kongrede yeni kurulan Destek Konseyi adındaki 100 üyeden oluşan organın sekreterliği için de Hacı Masifi belirlendi. Konseyin, partinin gençlik kolları ve kadınlar arasında yeni liderler yetiştirmek için kuluçka merkezi olacağı belirtiliyor. Her ne kadar yöneticileri olsa da Bafel Talabani genel başkanlığın yanı sıra Liderlik Konseyi, Yüksek Siyasi Çıkarlar Meclisi ve Destek Konseyine de başkanlık edecek. Ayrıca, parti ofislerinin yöneticileri ve sözcülerini de atayacak Bafel, parti finansmanını denetleyecek ve Kamu Araştırmaları Merkezi ile Hukuk Merkezine de liderlik edecek. Kongrede babası Celal Talabani'ninkini aşan bir güce ulaştığı görülen Bafel’in mutlak yetkiye sahip olduğu yeni durum, geçmişte parti içi güç paylaşımının sembolü olarak övgüye mazhar olan KYB’de güç dinamiklerinde önemli değişimi anlamına geliyor ancak bu aynı zamanda parti içinde patlamaya hazır bir sürece de işaret ediyor.

KYB’de Celal Talabani’den sonra oğlu ve yeğeninin eş başkanlığa gelmesi, partinin aile partisi olduğunu tescillerken, Bafel Talabani’nin eş başkanlık sistemini lağvederek genel başkanlığını ilan etmesi parti içi gücün babadan oğula geçtiği daha dar kapsamlı bir seviyeye ulaştı. KYB’nin uzun yıllar KDP’nin aile ve aşiret partisi olduğu yönündeki eleştirileri hatırlanırsa, bu durum KYB’nin de yıllar sonra bu vizyonu sahiplendiği gerçeğini ortaya koydu. Öte yandan, Bafel’in kardeşi Kubat Talabani ile parti içi ilişkilerde rekabet yaşamaması şimdilik tek lider olarak öne çıkmasını sağlıyor ancak KDP içinde Neçirvan Barzani ile Mesrur Barzani kuzenler arasındaki gibi bir rekabetin gelecekte KYB’de de gün yüzüne çıkması, KYB’nin hâlihazırdaki bölünmüşlüğünü daha da onarılamaz hâle getirebilir.

Kongrede İran Geçidi
Türkiye’nin, PKK ile yoğun ilişkileri nedeniyle KYB’ye son dönemde baskıyı artırdığı bir dönemde düzenlenen kongrede İranlı yetkililer ve Türkiye ile gerilim yaşayan İran yanlısı Iraklı aktörlerin görünürlüğü dikkat çekici bir detay. Irak Cumhurbaşkanı Latif Reşid ve IKBY Başkanı Neçirvan Barzani’nin yanı sıra yanı sıra Ulusal Hikmet Hareketi lideri Ammar Hakim, Nasr Koalisyonu lideri Haydar el-Abadi, İran yanlısı milis grubu Haşdi Şaabi bünyesindeki Asaib Ehl’il Hak Genel Sekreteri Kays el-Hazali ve Babil Hareketi Genel Sekreteri Rayan Kaldani kongreye katıldı. Ayrıca, İran lideri Ali Hamaney’in temsilcisi ve İran’ın eski Bağdat Büyükelçisi Hasan Danaifer, Devrim Muhafızları'ndan Tuğgeneral Mazgaryan ve İran'ın Süleymaniye Konsolosu Muhammed Mahmudyan da etkinlikte yerini aldı.

KYB geçmişten bu yana Tahran ile stratejik ilişkilere sahip. İran, KYB’yi KDP’yi dengelemek, Bağdat’taki gücünü pekiştirmek ve Türkiye’nin bölgedeki etkisini dağıtmak veya yönlendirmek için destekliyor. Ayrıca, İran ile KYB bölgesi arasındaki uzun sınır ekonomik ilişkilere açısından da oldukça işlevsel. İranlı ve İran yanlısı aktörlerin kongredeki görünürlüğü KYB liderliğinin kasıtlı stratejisinin bir parçası ve bu politikanın iki taraf açısından da süreceğine işaret ediyor. Bu aynı zamanda son dönemde gerilim tonunun aşırı yükseldiği Ankara ve KDP’ye de hem KYB hem de Tahran’ın mesajı olarak okunabilir.

Kongre, Aralık’taki Irak vilayet seçimleri ve Şubat 2024’te yapılması planlanan bölge seçimlerinden öncesinde alelacele organize edildi. Parti, özellikle son seçimde Kerkük’te sandalyelerin yarısını kaybettiğinden vilayet seçimine önem veriyor. Ancak KYB’nin parti içi krizlerle ve yönetimsel zafiyetleri aşarak tekil liderlikle partiyi toparlama amacı güdülse de Kerkük’teki seçimlerde kan kaybetmeye devam etmesi bekleniyor. Hem Lahur Şeyh Cengi’nin tasfiyesi hem de partinin önde gelen aktörlerinin sistem dışı bırakılması seçime nispi de olsa yansıyacak. Ayrıca, Kerkük’te KDP’nin parti binasının dönüşü üzerinden gelişen protestolar sonrası KDP’nin Kürt sokağında oluşturduğu milliyetçi dalganın da etkisiyle KYB, Kerkük’te güç kaybedebilir.

KYB’nin hem parti içi huzursuzluklar ve krizler hem de KDP ile yaşadığı ayrışmalar nedeniyle IKBY seçimlerinde de kan kaybetmesi bekleniyor. IKBY’de seçimlerin başladığı 1992'den bu yana en zayıf seçmen desteğine tanık olan KYB’nin popülaritesi giderek düşüş yaşıyor. İlk seçimlerde oyların yüzde 60'ını alarak Süleymaniye’deki gücünü konsolide eden partinin desteği 2021 yılında 32'ye düştü. Yine 1992'de Erbil’de yüzde 44 oy alan KYB’ye destek 2021’de yüzde 15'e geriledi. Bu tablo KYB’nin etkisinin giderek azaldığını gösteriyor. Nöşirvan Mustafa’nın KYB’den ayrılarak 2009’da Goran Hareketi’ni kurması partiye özellikle Süleymaniye’de ciddi kan kaybettirmişti. 2018’de kurulan Süleymaniye merkezli Yeni Nesil Hareketi de KYB’nin oy oranlarını böldü. Son kongrede Kürt siyasetindeki etkin isimlerin işlevsizleştirilmesinin seçimlerde partiye daha fazla kan kaybettirmesi muhtemel. Fevri kararlarıyla adından sık sık söz ettiren Bafel Talabani’nin KYB’deki hâkimiyetinin tahkim olması, Türkiye ve KDP ile ilişkiler açısından da umut verici görünmüyor.